Meistaravörn í sálfræði

Ásta Guðrún Birgisdóttir ver meistararitgerð sína um árstíðabundin einkenni í tengslum við grufl, neikvæða vanahugsun, árstíðabundnar náttúruhamfarir, áhættuskynjun og hamfarakvíða. Hún er fimmti stúdentinn sem útskrifast úr rannsóknarmeistaranámi í sálfræði við Háskólann á Akureyri.

Leiðbeinendur Ástu Guðrúnar eru Yvonne Höller prófessor við Sálfræðideild HA, Lada Zelinski doktorsnemi við HA og Ragnar Þ. Ólafsson prófessor við Heilbrigðisvísindasvið HÍ

Um verkefnið

Tilgangur rannsóknarinnar var að skoða árstíðabundnar sveiflur í líðan (ÁSL), annarsvegar í tengslum við hugræna þætti sem tengdir hafa verið við þunglyndi, það er grufl (rumination) og vanabundna eiginleika þess, og hins vegar í tengslum við reynslu fólks af náttúruhamförum og mati þess á hættu sem tengist slíkum atburðum.

Framkvæmdar voru tvær rannsóknir þar sem upplýsingum var safnað með spurningalistum sem svarað var í vefkönnun (rannsókn 1 og 2) auk þess sem tilraunaverkefni til að mæla aukningu í grufli í kjölfar neikvæðra geðhrifa, var notað í rannsókn 1. Í rannsókn 1 voru 151 þátttakandi sem lýsti miklum sveiflum í í árstíðabundinni líðan, borinn saman við þátttakendur sem lýstu litlum sem engum slíkum sveiflum. Niðurstöður sýndu að þeir sem upplifðu árstíðabundnar sveiflur, greindu frá meiri tilhneigingu til grufls (p<.001) og vanabundnum eiginleikum neikvæðra hugsana (p<.001) og var þessi munur til staðar í mælingum að sumri og að vetri. Niðurstöður úr tilraunaverkefni sýndu að ekki var mun á milli hópanna að ræða.

Í rannsókn 2 svöruðu alls 335 þátttakendur spurningalistum og höfðu 252 upplifað náttúruhamfarir áður eða bjuggu við ógn af mögulegum náttúruhamförum á sínu landsvæði. Niðurstöður sýndu að þátttakendur sem höfðu upplifað náttúruhamfarir eða ógn af þeirra völdum, mátu áhættu vegna náttúruhamfara vera meiri en þeir sem ekki höfðu slíka reynslu. Hamfarakvíði var meiri á meðal þeirra sem höfðu upplifað öryggi sínu ógnað vegna náttúruhamfara (p<.001). Þá mátu þátttakendur sem bjuggu við ógn af árstíðabundnum hamförum, eða sem höfðu upplifað öryggi sínu ógnað vegna þeirra, hættu vegna hamfara sem ekki tengjast árstíðum vera minni (p<.001). Marktæk fylgni var á milli árstíðabundinna sveiflna í líðan og hamfarakvíða ( p<.001).

Niðurstöður rannsóknanna eru í samræmi við tvíþáttalíkan sem sett hefur verið fram um árstíðabundnar sveiflur í þunglyndi. Þær benda líka til að hugrænir næmisþættir fyrir þunglyndi, tengist árstíðabundnum sveiflum í líðan og séu til staðar allt árið um kring. Einnig benda niðurstöðurnar til þess að mat fólks á hættu sem tengist náttúruhamförum, geti haft áhrif á geðheilsu og öryggi sem það býr við, en slíkt sambandi fari eftir eðli atburðanna sem um ræðir.

Öll velkomin!